การฉายรังสี / การฉายแสง / รังสีรักษา คือ หนึ่งในวิธีรักษาโรคมะเร็งที่นำรังสีเอกซเรย์ (X-ray) หรือ รังสีแกมมา (Gamma ray) มาใช้เพื่อทำลายสารพันธุกรรมของเซลล์มะเร็ง โดยจะแบ่งการรักษาด้วยรังสีออกเป็นสองประเภท คือ

1. การฉายรังสีระยะไกล (External beam radiotherapy) เป็นการฉายรังสีพลังงานสูงจากเครื่องฉายรังสีผ่านชั้นผิวหนังมาสู่ก้อนมะเร็งที่อยู่ภายในตัวผู้ป่วย โดยมุ่งเน้นปริมาณรังสีที่ก้อนมะเร็ง และหลบเลี่ยงอวัยวะปกติให้ได้รับรังสีน้อยที่สุด

2. การฉายรังสีระยะไกล้ (Brachytherapy) เป็นการนำแร่กัมมันตรังสีเข้าไปในร่างกายของผู้ป่วย โดยจะให้แร่กัมมันตรังสีเข้าไกล้ก้อนมะเร็งมากที่สุด เพื่อที่จะทำให้ก้อนมะเร็งโดนรังสีปริมาณสูง และเนื้อเยื่อปกติได้รับปริมาณรังสีต่ำ โดยปกติแล้วจะนำแร่กัมมันตรังสีออก เมื่อได้ปริมาณรังสีตามที่วางแผนการรักษา

• ก่อนการรักษาด้วยรังสี ผู้ป่วยจะได้รับการนัดหมายเพื่อจำลองการรักษา(simulation) โดยจะมีการทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์(CT scan)ในบริเวณที่ต้องการฉายรังสี  เพื่อนำภาพที่ได้มากำหนดขอบเขตและวางแผนการรักษาด้วยรังสี เมื่อจำลองการฉายรังสีเสร็จ แพทย์จะนัดผู้ป่วยเพื่อมาเริ่มการรักษาด้วยรังสี

• การฉายรังสีจะฉายทุกวันจันทร์ถึงวันศุกร์ต่อเนื่องติดต่อกัน หยุดพักวันเสาร์อาทิตย์ เพื่อให้เนื้อเยื่อปกติได้พักซ่อมแซมตัวเองจากการรักษาด้วยรังสี ใช้เวลาฉายรังสีต่อครั้งประมาณ 5-15นาที
• ขณะที่ฉายรังสีจะไม่รู้สึกเจ็บปวด ไม่มีแสง ไม่มีเสียง และไม่มีความร้อนบริเวณที่ฉายรังสี
• หลังจากฉายรังสีผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตร่วมกับผู้อื่นได้ตามปกติ เนื่องจากไม่มีรังสีตกค้างอยู่ในตัวผู้ป่วย
• การฉายรังสีสามารถฉายรังสีแบบไป-กลับได้ ถ้าผู้ป่วยมีสภาพร่างกายแข็งแรง

     ภาวะที่ไตทำงานได้ลดลง ดูจากค่าอัตราการกรองของไตที่ผิดปกติ (estimated glomerular filtration rate, eGFR) หรือไตมีภาวะผิดปกติจากการตรวจปัสสาวะหรือผิดปกติจากการการตรวจทางรังสีวิทยา ในระยะเวลา 3 เดือนขึ้นไป

โรคไตเรื้อรังมี 5 ระยะ โดยในระยะเริ่มแรกมักไม่มีอาการ กว่าจะมีอาการ อัตราการกรองของไตมักลดลงมากแล้ว

ผู้มีความเสี่ยงโรคไตเรื้อรัง และควรตรวจคัดกรองโรคไต

• อายุ 60ปีขึ้นไป
• สูบบุหรี่
• มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรค SLE โรคเก๊าท์หรือยูริคในเลือดสูง โรคนิ่ว
• ได้รับยาหรือสารที่ทำลายไต
• มีภาวะอ้วน
• มีประวัติโรคไตเรื้อรังในครอบครัว เป็นโรคไตผิดปกติแต่กำเนิด
• เคยมีภาวะไตวายเฉียบพลันจากสาเหตุต่างๆ เช่น การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ การติดเชื้อ COVID-19 ที่มีอาการรุนแรง

ตรวจคัดกรองโรคไต

• ตรวจเลือดวัดค่า Creatinine เพื่อคำนวณค่าอัตราการกรองของไต
• ตรวจปัสสาวะ
• ตรวจ ultrasound ไต

การรักษาโรคไตเรื้อรัง

     ขึ้นกับสาเหตุของโรคไตเรื้อรัง ระยะของโรคที่เป็น และโรคร่วมที่เป็น ซึ่งประกอบด้วย

1. การรักษาเพื่อชะลอการเสื่อมของไต

- การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ลดน้ำหนัก งดสูบบุหรี่ งดยาหรือสารที่มีผลต่อไต

- ควบคุมโรคประจำตัวที่เป็นสาเหตุของโรคไตให้ดี

- ควบคุมอาหาร ลดาหารที่มีเกลือโซเดียมสูง รับประทานโปรตีนในปริมาณที่เหมาะสม

- รักษาด้วยยา

2. การรักษาเพื่อบำบัดทดแทนไต

- การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม ( hemodialysis)

- การฟอกไตทางช่องท้อง ( peritoneal dialysis)

- การปลูกถ่ายไต (kidney transplantation)

โรคที่ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นกว่าระดับปกติ เกิดจากความบกพร่องของฮอร์โมนอินซูลินซึ่งสร้างจากตับอ่อน

ชนิดโรคเบาหวาน

1. โรคเบาหวานชนิดที่ 1 (type 1 diabetes mellitus, T1DM) เกิดจากเซลล์ตับอ่อนถูกทำลายจากภูมิคุ้มกันของร่างกาย ทำให้ขาดอินซูลิน มักพบในเด็ก

2. โรคเบาหวานชนิดที่ 2 (type 2 diabetes mellitus, T1DM) เป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุด ร้อยละ 95 ของผู้ป่วยเบาหวานทั้งหมด เกิดจากภาวะดื้อต่ออินซูลิน มักพบในผู้ใหญ่ที่มีน้ำหนักเกินหรืออ้วนร่วมด้วย 

3. โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (gestational diabetes mellitus, GDM) เป็นโรคเบาหวานที่เกิดขึ้นขณะตั้งครรภ์ มักเกิดเมื่อไตรมาส 2-3 ของการตั้งครรภ์

4. โรคเบาหวานที่มีสาเหตุจำเพาะ (specific types of diabetes due to other causes) มีได้หลายสาเหตุ เช่น โรคทางพันธุกรรม โรคของตับอ่อน โรคทางต่อมไร้ท่อ ยาบางชนิด เป็นต้น

1. มีอาการโรคเบาหวาน หิวน้ำบ่อย ปัสสาวะบ่อยและปริมาณมาก น้ำหนักตัวลดลงโดยไม่มีสาเหตุร่วมกับตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเวลาใดก็ได้ ไม่จำเป็นต้องอดอาหาร ถ้ามีค่า ≥200 มก./ดล.

2. ระดับน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร (อย่างน้อย 8 ชั่วโมง) ≥ 126 มก./ดล. 

3. การตรวจความทนต่อกลูโคส โดยให้รับประทานกลูโคส 75 กรัม แล้วตรวจระดับน้ำตาลในเลือดที่ 2 ชั่วโมง ถ้ามีค่า ≥ 200 มก./ดล.

4. การตรวจระดับน้ำตาลสะสม (A1C) ≥ 6.5% โดยวิธีการตรวจและห้องปฏิบัติการต้องได้รับการรับรองตามมาตรฐานที่กำหนด ซึ่งยังมีน้อยในประเทศไทย ดังนั้นจึงไม่แนะนำให้ใช้วิธีนี้

***ตรวจยืนยันอีกครั้งโดยใช้ตัวอย่างเลือดอันเดิมหรืออันใหม่ก็ได้ เพื่อให้การวินิจฉัยโรคเบาหวาน

       การส่องกล้องตรวจรักษาทางเดินน้ำดีและตับอ่อน เป็นการส่องกล้องผ่านเข้าไปทางปากหลอดอาหารกระเพาะอาหาร และลำไส้เล็กส่วนต้น ไปจนถึงรูเปิดของท่อน้ำดี โดยแพทย์จะทำการฉีดสารทึบแสงเข้าไปในท่อน้ำดีหรือท่อตับอ่อน และเอ๊กซเรย์ เพื่อตรวจหาความผิดปกติของท่อน้ำดีและท่อตับอ่อน รวมถึงทำการรักษาภาวะท่อน้ำดีหรือท่อตับอ่อนอุดตันจากสาเหตุต่างๆ เช่น นิ่ว หรือ เนื้องอก เป็นต้น

     ERCP มีประโยชน์ในการช่วยวินิจฉัย และรักษาโรคที่เกี่ยวกับระบบท่อน้ำดีและตับอ่อน เช่น ถ้ามีการอุดตันในท่อน้ำดีจากก้อนนิ่ว เนื้องอก พังผืด หรือเกิดการตีบแคบของท่อน้ำดีเนื่องจากสาเหตุอื่นๆ หรือมีการอุดตันของท่อตับอ่อนเนื่องจากนิ่ว เนื่องอก โดยเฉพาะในกรณีที่มีตับอ่อนอักเสบเนื่องจากนิ่วในท่อน้ำดีอุดตันที่บริเวณรูเปิดร่วมของท่อน้ำดีและท่อตับอ่อน

1. ผู้ป่วยที่มีอาการตา ตัวเหลือง และตรวจพบหรือสงสัยว่ามีนิ่วในท่อน้ำดี หรือในท่อตับอ่อน
2. ผู้ที่ตรวจพบว่ามีความผิดปกติของท่อน้ำดี และตับอ่อน เช่น รั่ว ตีบ หรือพบมีเนื้องอก เป็นต้น
3. ผู้ที่มีความผิดปกติบริเวณรูเปิดของท่อน้ำดี ซึ่งอาจเกิดจากกล้ามเนื้อหูรูดบริเวณรูเปิดผิดปกติ (Sphincter of Oddi dysfuction: SOD) หรือมีเนื้องอกบริเวณรูเปิดท่อน้ำดี

1. ความเสี่ยงทั่วไป

   • เจ็บคอ สาเหตุจากการเสียดสีของกล้อง

   • คอชา เกิดจากยาชาเฉพาะที่

   • ท้องอืด อาการนี้เกิดขึ้นได้บ่อยเนื่องจากแพทย์ต้องเป่าลมเข้ากระเพาะอาหารและลำไส้ขณะทำการส่องกล้อง แต่ อาการนี้เกิดขึ้นชั่วคราวอาการจะดีขึ้น เมื่อร่างการขับลมออกมา

2. ความเสี่ยงเฉพาะ

   • ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน หลังส่องกล้อง 24 ชั่วโมง ผู้ป่วยจะมีอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน และมีเอ็นไซน์ของตับอ่อนสูง โอกาสเกิดภาวะเสี่ยงต่อการเป็นตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันประมาณ 3-5 % ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญคือผู้ป่วยหญิง และผู้ป่วยที่มีอายุน้อย

   • ลำไส้เล็กส่วนต้นทะลุ โอกาสเกิดความเสียง 1% ภาวะเลือดออกในลำไส้เล็กส่วนต้น เนื่องจากมีการตัดทางเปิดของท่อน้ำดี

   • ภาวะเลือดออกอาจเกิดขึ้นทันที หรือเกิดขึ้นหลัง 24 ชั่วโมงหลังส่องกล้อง ผู้ป่วยที่รับประทานยาในกลุ่มละลายลิ้มเลือดจะเพิ่มภาวะเสี่ยงต่อการเกิดภาวะเลือดออกในลำไส้เล็กส่วนต้น โอกาสเกิดภาวะเลือดออกในลำไส้เล็กส่วนต้นประมาณ 2.5 -5%

   • ติดเชื้อหลังส่องกล้อง ผู้ป่วยอาจมีอาการปวดท้อง มีไข้ ส่วนใหญ่จะเกิดในผู้ป่วยที่มีภาวะลำไส้อุดตันของท่อน้ำดี และความระบายน้ำดีเท่าที่ควร และสามารถเกิดภาวะเสี่ยงต่อการติดเชื้อ 5 -10% โดยปกติจะมีการให้ยาปฏิชีวนะ เพื่อลดโอกาสการติดเชื้อก่อนทำการส่องกล้อง ซึ่งสามารถลดภาวการณ์ติดเชื้อได้อย่างมาก

1. ผู้ป่วยต้องได้ปรึกษากับแพทย์เรื่องโรคประจำตัว เช่นโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคเบาหวาน และโรคหอบหืดเป็นต้น เพื่อแพทย์จะได้วางแผนการรักษาผู้ป่วย
2. ต้องแจ้งให้แพทย์เรื่องประวัติการแพ้ยา อาหารทะเล หรือสารทึบแสงรังสี ซึ่งผู้ป่วยแพ้อาหาร หรือสารทึบสี ผู้ป่วยจำเป็นต้องใช้สารทึบสีชนิดพิเศษ
3. กรณีผู้ป่วยที่มียาที่ใช้โรคประตัวเฉพาะกลุ่มยาละลายลิ่มเลือดต้องปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้ผู้สั่งยาเพื่อพิจารณาใช้หรือหยุดยาก่อนทำการตรวจรักษา เพื่อป้องกันภาวะเลือดออกง่าย
4. งดน้ำ และอาหารก่อนเวลาตรวจ อย่างน้อย 6 -8ชั่วโมง (กรณีต้องทำตอนบ่ายให้รับประทานอาหารเหลว เวลา6.00น และจึงงดอาหารและน้ำ)
5. ในกรณีที่ผู้ป่วยสวมฟันปลอมชนิดทั้งชุดหรือชนิดแน่นบางส่วนให้ถอนออกทุกครั้ง ก่อนทำการส่องกล้อง หรือในกรณีผู้ป่วยมีฟันโยก กรุณาแจ้งแพทย์เจ้าของไข้เพื่อพิจารณาถอนฟันก่อนการส่องกล้องเพื่อป้องกันอุบัติเหตุที่อาจจะเกิดขึ้นจากการหลุดของฟัน
6. ควรมีญาติสายตรงมาด้วยทุกครั้ง เนื่องจากผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่สามารถเซ็นใบยินยอม ไม่สามารถรับคำแนะนำจากแพทย์ หรือแพทย์ต้องการสอบถามอาการของผู้ป่วยจากญาติผู้ป่วยโดยตรง

1. ผู้ป่วยทุกรายจำเป็นต้องเข้าพักในโรงพยาบาลต่อหลังจากทำหัตถการอย่างน้อย 24 ชั่วโมง หรือขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์เพื่อสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ปวดแน่นท้องมาก คลื่นไส้อาเจียนหรือมีไข้สูงหลังจากทำหัตถการ

2. ให้ผู้ป่วยนอนพักบนเตียงประมาณ60นาที หรือจนกว่าจะตื่นดี จึงสามารถกลับห้องพักได้

3. โดยทั่วไปจะมีการงดน้ำ และอาหารหลังทำการส่องกล้องตรวจท่อน้ำดีและท่อตับอ่อนอย่างน้อย 6-8ชั่วโมง หรือจนกว่าแพทย์จะแน่ใจว่าผู้ป่วยไม่มีภาวะแทรกซ้อนจากภาวะตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน หรือภาวะติดเชื้อในท่อน้ำดี โดยจะเริ่มจากให้จิบน้ำ ถ้าไม่มีอาการปวดท้องจะเริ่มให้ทานอาหารต่อไปตามลำดับ

4. ผู้ป่วยควรมาพบแพทย์ ตามนัดโดยเฉพาะในรายที่มีการส่งชิ้นเนื้อตรวจ เพื่อฟังผลชิ้นเนื้อ

     Ischemic Stroke เป็นชนิดย่อยของโรคหลอดเลือดสมอง เกิดจากหลอดเลือดแดงที่ส่งเลือดไปเลี้ยงสมองอุดตัน ทำให้สมองได้รับเลือดและออกซิเจนลดลง ตามมาด้วยเซลล์สมองถูกทำลายหรือเซลล์สมองตาย ส่งผลให้ผู้ป่วยรู้สึกชาหรืออ่อนแรงที่บริเวณด้านใดด้านหนึ่งของร่างกาย ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด เห็นภาพซ้อน และสมองอาจถูกทำลายถาวรหากการไหลเวียนของเลือดไม่กลับมาเป็นปกติโดยเร็ว

     โรคหลอดเลือดสมองแบ่งออกเป็นสองประเภทหลัก ได้แก่ Ischemic Stroke เป็นโรคหลอดเลือดสมองที่เกิดจากหลอดเลือดสมองตีบตันหรืออุดตัน และ Hemorrhagic Stroke เป็นโรคหลอดเลือดสมองที่เกิดจากเลือดออกในสมอง โดย Ischemic Stroke เป็นประเภทที่พบได้มากถึงร้อยละ 87 ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง

อาการของผู้ป่วยจะแตกต่างกันไปตามบริเวณที่หลอดเลือดสมองเกิดการอุดตัน โดยอาการของ Ischemic Stroke ที่พบได้มีดังนี้

• แขนขาอ่อนแรง เป็นอัมพาตซีกใดซีกหนึ่งของร่างกายหรือทั้งสองซีก

• พูดไม่ชัดหรือมีปัญหาในการพูด การสื่อสารหรือการทำความเข้าใจ

• รู้สึกชาที่ใบหน้าหรือมีอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อใบหน้าอย่างเฉียบพลัน อาจมีอาการปากเบี้ยว หลับตาไม่สนิท

• มีปัญหาด้านการมองเห็น เช่น สูญเสียการมองเห็นบางส่วนหรือการเห็นภาพซ้อน

• เสียการทรงตัวหรือมีปัญหาในการเดิน เดินเซหรือเดินลำบาก มึนงง วิงเวียนศีรษะหรือมีภาวะบ้านหมุน

• ปวดศีรษะอย่างรุนแรงและเฉียบพลัน โดยไม่ทราบสาเหตุ

     หากมีอาการผิดปกติใด ๆ เกิดขึ้น ผู้ป่วยไม่ควรนิ่งนอนใจและเข้ารับการรักษาโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพขั้นรุนแรงหรือเกิดภาวะแทรกซ้อนอย่างถาวร โดยการประเมินอาการในเบื้องต้นทำได้โดยใช้หลักการ BEFAST ได้แก่ การสังเกตว่ามีอาการเสียการทรงตัว (Balance) ตามองไม่เห็นข้างเดียว หรือทั้ง 2 ข้าง (Eye) ใบหน้าด้านใดด้านหนึ่งเบี้ยวหรือขยับได้ลำบาก (Face) แขนอ่อนแรงหรือยกแขนได้ลำบาก (Arms) รู้สึกมีปัญหาในการพูด ลิ้นแข็ง หรือพูดไม่ชัด (Speech) และหากพบว่ามีปัญหาที่ใบหน้า แขน และการพูด อาจเป็นสัญญาณว่าถึงเวลา (Time) ที่ต้องรีบไปพบแพทย์ทันที

     อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยบางรายอาจมีภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว (Transient Ischemic Attack: TIA) ที่มีอาการจะคล้ายกับโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันในข้างต้น แต่มักจะกลับมาปกติภายในเวลา 24 ชั่วโมง

     Ischemic Stroke เกิดขึ้นจากหลอดเลือดแดงที่ลำเลียงเลือดไปเลี้ยงสมองเกิดการอุดตันจากลิ่มเลือดหรือตะกรันไขมันที่เรียกว่าพลัค (Plaque) เมื่อเลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ จึงทำให้เซลล์สมองและเนื้อเยื่อเริ่มตายจากการขาดออกซิเจนและสารอาหาร โดย Ischemic Stroke สามารถแบ่งออกได้เป็นสองประเภท ได้แก่

     Thrombotic Strokes เกิดจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดแดงที่ลำเลียงเลือดไปสู่สมอง มักเกิดในผู้สูงอายุ ผู้ที่มีระดับคอเลสเตอรอลสูง มีภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง หรือเป็นโรคเบาหวาน นอกจากนี้ ผู้ป่วยบางรายอาจเกิดอาการภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราวที่เกิดในช่วงสั้น ๆ ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนว่าอาจเกิดอาการของโรคหลอดเลือดสมองตามมา

     Embolic Strokes เกิดขึ้นเมื่อมีลิ่มเลือดที่บริเวณอื่นของร่างกายแล้วไหลไปปิดกั้นการไหลเวียนของเลือดไปสู่สมอง มักเกิดในผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ อย่างภาวะหัวใจห้องบนเต้นสั่นพลิ้วหรือเคยได้รับการผ่าตัดหัวใจมาก่อน โดย Embolic Strokes อาจเกิดอาการขึ้นโดยไม่มีสัญญาณบอกให้ทราบล่วงหน้า

     ทั้งนี้ ระบบไหลเวียนเลือดเป็นสาเหตุหลักของการเกิด Ischemic Stroke ดังนั้น ความเสี่ยงในการอุดตันของหลอดเลือดจะเพิ่มสูงขึ้นหากถูกกระตุ้นด้วยปัจจัยต่อไปนี้

• ความดันโลหิตหรือคอเรสเตอรอลสูง ภาวะน้ำหนักตัวเกินผิดปกติ

• ภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง

• ภาวะเม็ดเลือดแดงรูปเคียว

• การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ

• ภาวะหัวใจพิการแต่กำเนิด ภาวะหัวใจห้องบนเต้นสั่นพลิ้ว หรือมีภาวะหัวใจขาดเลือดมาก่อน

• โรคเบาหวาน

• ดื่มแอลกอฮอล์มากผิดปกติหรือใช้สารเสพติดบางชนิด เช่น โคเคนหรือเมตแอมเฟตามีน เป็นต้น

นอกจากนี้ Ischemic Stroke ยังมีโอกาสเกิดขึ้นได้กับผู้ที่มีประวัติเป็นโรคหลอดเลือดสมองมาก่อนหรือคนในครอบครัวเป็นโรคนี้ โดยความเสี่ยงจะเพิ่มสูงขึ้นตามอายุที่เพิ่มขึ้น และมักพบอาการของโรคในเพศชายได้มากกว่าเพศหญิง

     แพทย์จะสอบถามรายละเอียดของอาการ ระยะเวลาที่เกิดอาการ โรคประจำตัวและประวัติของครอบครัวผู้ป่วย จากนั้นจะตรวจร่างกายเบื้องต้นและอาจตรวจเพิ่มเติมด้วยวิธีต่อไปนี้

• การตรวจเลือด แพทย์อาจใช้วิธีการตรวจเลือดเพื่อดูความเร็วในการแข็งตัวของเลือด ระดับคอเลสเตอรอล ระดับน้ำตาลในเลือดในกรณีที่มีปริมาณสูงหรือต่ำกว่าปกติ หรือตรวจหาการติดเชื้อ

• การทำซีที สแกน (CT Scan) และการตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) ซึ่งจะแสดงรายละเอียดภาพสมองเพื่อช่วยในการวินิจฉัย Ischemic Stroke เนื่องจากในบางกรณีอาจพบเนื้องอกหรือเลือดออกในสมอง

• การตรวจหลอดเลือดใหญ่ที่คอด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (Carotid Ultrasound) เพื่อตรวจดูการไหลเวียนของเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง และตรวจดูคราบไขมันหรือพลัคที่เกาะอยู่ภายในหลอดเลือด

• การทำเอคโคหัวใจ (Echocardiography) ด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ ทำให้ภาพฉายการทำงานของหัวใจ จึงช่วยในการหาตำแหน่งที่เกิดการอุดตันของหลอดเลือดบริเวณหัวใจ ซึ่งอาจเป็นต้นเหตุของโรคหลอดเลือดสมอง

• การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram : ECG หรือ EKG) เพื่อตรวจดูอัตราและจังหวะการเต้นของหัวใจ

• การฉีดสารทึบสีเพื่อตรวจดูหลอดเลือดสมอง (Cerebral Angiography) โดยแพทย์จะฉีดสีในสายสวนหลอดเลือดแดงที่ใส่ไว้บริเวณขาหนีบของผู้ป่วย เพื่อตรวจวินิจฉัยการอุดตันของหลอดเลือดบริเวณสมองและคอโดยตรง

     การรักษา Ischemic Stroke จะแตกต่างกันไปตามอาการและความรุนแรงที่เกิดขึ้น เป้าหมายของการรักษาคือทำให้อาการอัมพฤกษ์ อัมพาตดีขึ้นหรือไม่แย่ลง โดยวิธีการรักษาที่แพทย์อาจนำมาใช้มีดังนี้

การใช้ยา

     แพทย์อาจให้ยาสลายลิ่มเลือด (Tissue Plasminogen Activator: tPA) ทางหลอดเลือดดำ โดยจะได้ผลดีหากฉีดให้ผู้ป่วยหลังการเกิด Ischemic Stroke ภายในเวลา 4 ชั่วโมง 30 นาที แต่ไม่ควรใช้ยาสลายลิ่มเลือดในผู้ที่มีอาการ Hemorrhagic Stroke มีเลือดออกในสมอง เพิ่งได้รับการผ่าตัดใหญ่หรืออุบัติเหตุทางสมอง เนื่องจากอาจทำให้เกิดเลือดออกในสมอง

     นอกจากนี้ ผู้ป่วยอาจได้รับยาแอสไพริน ยาต้านเกล็ดเลือด หรือยาต้านลิ่มเลือด เพื่อป้องกันการจับตัวกันของเลือดและป้องกันการเกิด Ischemic Stroke ซ้ำอีกในอนาคต หากผู้ป่วยมีความดันโลหิต ระดับน้ำตาล หรือไขมันในเลือดสูง แพทย์อาจสั่งจ่ายยาควบคุมภาวะเหล่านี้ด้วย

การผ่าตัด

     ในกรณีที่การรักษาด้วยยาสลายลิ่มเลือดไม่ได้ผลหรือผู้ป่วยมีลิ่มเลือดขนาดใหญ่อุดตัน แพทย์อาจใช้วิธีการสวนเส้นเลือดเอาลิ่มเลือดดังกล่าวออก แต่ถ้าผู้ป่วยมีอาการรุนแรง มีการอุดตันหรือตีบตันของหลอดเลือดแดงใหญ่ในสมอง แพทย์อาจใช้วิธีผ่าตัดเปิดกระโหลก (Hemicraniectomy) เพื่อลดความดันในกะโหลก เพื่อช่วยชีวิตแทน

     หลังจากพ้นช่วงอาการฉุกเฉินแล้ว แพทย์อาจพิจารณาใช้วิธีผ่าตัดเพื่อเปิดหลอดเลือดแดงบริเวณคอที่ตีบแคบลงจากการสะสมของตะกรันไขมัน เพื่อป้องกันสมองขาดเลือดซ้ำในบางราย

• การผ่าตัดเปิดหลอดเลือดแดงที่คอ (Carotid Endarterectomy) เป็นการผ่าตัดเอาตะกรันที่อุดตันเกาะพอกด้านในของหลอดเลือดออก

• การขยายหลอดเลือดด้วยบอลลูนและขดลวด (Angioplasty and Stents) โดยนำขดลวดไปถ่างขยายเพื่อไม่ให้หลอดเลือดตีบตัน ทำให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองดีขึ้น

     Ischemic Stroke สามารถทำให้เกิดความผิดปกติต่อร่างกายชั่วคราวหรือถาวรได้ ขึ้นอยู่กับระยะเวลาและตำแหน่งที่สมองขาดเลือด โดยภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นได้ เช่น อัมพาตหรือสูญเสียความสามารถในการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อ โดยอาจเกิดกับซีกใดซีกหนึ่งของร่างกาย หรือสูญเสียการควบคุมกล้ามเนื้อเฉพาะที่ อย่างบริเวณใบหน้าซีกใดซีกหนึ่งหรือแขนข้างใดข้างหนึ่ง ปัญหาในการพูดและการกลืนอาหาร มีปัญหาในการอ่าน การเขียนและการทำความเข้าใจ เนื่องจาก Ischemic Stroke จะกระทบต่อการทำงานของกล้ามเนื้อในปากและลำคอ สูญเสียความทรงจำหรือความสามารถในการคิด การใช้เหตุผลหรือการตัดสินใจ มีปัญหาด้านอารมณ์ อาจควบคุมอารมณ์ได้ยากหรือมีภาวะซึมเศร้า รู้สึกเจ็บปวดหรือชาในบริเวณที่เกิด Ischemic Stroke ความสามารถในการดูแลตนเองลดลงหรือต้องพึ่งพาผู้อื่นมากขึ้นในการทำกิจวัตรประจำวันของตนเอง

การลดความเสี่ยงของการเกิด Ischemic Stroke สามารถทำได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต ดังนี้

• รับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น ธัญพืชไม่ขัดสี ถั่วชนิดต่างๆ รวมถึงผักและผลไม้

• ออกกำลังกายหนักปานกลางอย่างน้อยวันละ 30 นาที สัปดาห์ละ 3-5 ครั้ง เช่น เดิน วิ่ง ว่ายน้ำ หรือขี่จักรยาน เพื่อช่วยลดน้ำหนัก ควบคุมโรคเบาหวาน และลดความเครียด

• ควบคุมระดับความดันโลหิต ระดับน้ำตาล และระดับไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยอาจปรับพฤติกรรมควบคู่ไปกับการรับประทานยาสม่ำเสมอตามที่แพทย์สั่ง

• เลิกบุหรี่หรือหลีกเลี่ยงการสูดควันบุหรี่จากบุคคลอื่น รวมถึงงดการใช้สารเสพติด เช่น โคเคน เมตแอมเฟตามีน

• ควบคุมปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากการดื่มในปริมาณที่มากเกินไปอาจทำให้ระดับความดันโลหิตเพิ่มสูงขึ้นและอาจมีผลต่อยาที่รับประทานอยู่

• การปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตถือว่าเป็นวิธีการป้องกัน Ischemic Stroke ที่ดีที่สุด โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่เคยมีอาการของโรคหลอดเลือดสมองหรือภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราวมาก่อน ซึ่งอาจช่วยลดความเสี่ยงของการเกิด Ischemic Stroke ได้

โรคหลอดเลือดสมอง ถือเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ มีความจำเป็นที่ผู้ป่วยจะต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน

หากพบผู้ป่วยที่สงสัยว่าจะเป็นโรคหลอดเลือดสมองให้ดำเนินการ ดังนี้

1. โทรศัพท์แจ้ง 1669 หรือ 1719 หรือติดต่อโรงพยาบาลที่อยู่ใกล้ที่สุด

2. นำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลที่อยู่ใกล้ที่สุดโดยทันที

3. ผู้ป่วยควรที่จะได้พบแพทย์โดยเร็วที่สุด การรักษาที่ล่าช้า จะทำให้บริเวณของสมองที่ขาดเลือดเพิ่มมากขึ้น ซึ่งอาจจะทำให้ผู้ป่วยมีความพิการไปตลอดชีวิตหรืออาจเสียชีวิตได้